Jak i kiedy korzystać z rejestrów zastawów skarbowych?

Podatnikowi wolno zbyć składniki swojego majątku, na których fiskus ustanowił zastaw skarbowy, aby zabezpieczyć spłatę zobowiązań podatkowych. Istnienie takiego obciążenia nie jest jednak trudno sprawdzić. Wystarczy wystąpić o wypis z rejestru zastawów skarbowych. Wkrótce uzyskanie tych informacji ma być jeszcze łatwiejsze. Ministerstwo Finansów chce je udostępniać bezpłatnie przez internet.

Podstawa wpisu

Fiskus, chcąc zyskać ochronę na wypadek niewypłacalności podatnika, ma prawo ustanowić zastaw skarbowy na ruchomych składnikach jego majątku. Obciążone mogą być rzeczy, a także zbywalne prawa majątkowe będące własnością podatnika oraz stanowiące współwłasność łączną jego i małżonka. W ten sposób zabezpiecza się spłatę zaległości podatkowych stanowiących dochód Skarbu Państwa, a także jednostek samorządu terytorialnego, odsetek za zwłokę należnych od tych długów oraz zobowiązań podatkowych powstających na podstawie tzw. decyzji konstytutywnych (ustalających ich wysokość). Wynika to z art. 41 § 1 Ordynacji podatkowej.

Podstawą ustanowienia zastawu skarbowego może być decyzja (doręczona adresatowi). Chodzi przede wszystkim o rozstrzygnięcia dotyczące ustalenia lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego, wymiaru odsetek za zwłokę, określenia wysokości zwrotu podatku. Są to ponadto decyzje o odpowiedzialności podatkowej pewnych podmiotów: płatnika, inkasenta, osoby trzeciej, spadkobiercy. Zastaw skarbowy może być także ustanowiony na podstawie deklaracji, jeżeli wykazane w niej zobowiązanie podatkowe nie zostało wykonane. W tym wypadku fiskusowi nie wolno jednak dokonać wpisu wcześniej niż po 14 dniach od upływu terminu płatności podatku.

Nie ma zakazu zbycia rzeczy z takim obciążeniem. Zmiana właściciela nie przeszkadza bowiem fiskusowi w dochodzeniu spłaty zabezpieczonych zobowiązań z przedmiotu zastawu. Zastaw skarbowy "idzie za rzeczą". Oznacza to, że jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela. Co więcej, zastaw skarbowy ma pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi nowego właściciela. Jedynie w przypadku, gdy rzecz została obciążona zastawem ujawnionym w innym rejestrze prowadzonym na podstawie odrębnych ustaw, np. zastawem rejestrowym, zastaw wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed wpisanym później.

Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych.

Rzecz z obciążeniem

Kupna przedmiotu obciążonego zastawem skarbowym można łatwo uniknąć. Przede wszystkim nie każda transakcja obarczona jest ryzykiem. Fiskusowi nie wolno bowiem zainteresować się dowolnymi składnikami majątku podatnika. Muszą one przedstawiać określoną wartość. Obecnie wartość jednostkowa rzeczy lub prawa majątkowego, w dniu ustanowienia zastawu skarbowego, musi wynosić co najmniej 12.400 zł.

Ten limit to nie jedyne zastrzeżenie ograniczające swobodę fiskusa. Zastawem skarbowym nie może być objęty majątek niepodlegający egzekucji, np. narzędzia niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez podatnika (z wyjątkiem środków transportu). To samo dotyczy rzeczy i praw, które mogą być przedmiotem hipoteki, np. nieruchomości.

Ograniczenia wynikają ponadto z prawa upadłościowego. Po ogłoszeniu upadłości nie jest dozwolone obciążenie zastawem skarbowym składników masy upadłości w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed ogłoszeniem upadłości.

Dane z rejestrów

Rzecz, która spełnia wskazane kryteria, należy sprawdzić w rejestrze zastawów skarbowych. Każdy przypadek ustanowienia takiego zabezpieczenia urząd skarbowy musi bowiem odnotować w prowadzonej przez siebie ewidencji. Dodatkowo Minister Finansów prowadzi Centralny Rejestr Zastawów Skarbowych (CRZS). Znajdują się w nim informacje o wszystkich zastawach skarbowych ustanowionych w Polsce. Dane te przekazują poszczególne urzędy skarbowe nie później niż następnego dnia po dokonaniu lub wykreśleniu wpisu ze swojej ewidencji.

Informacje zgromadzone zarówno w rejestrach zastawów skarbowych urzędów skarbowych, jak i w CRZS są udostępniane zainteresowanym w formie wypisu. W ten sposób można się dowiedzieć o obciążeniu określonej rzeczy lub zbywalnego prawa majątkowego zastawem skarbowym oraz o wysokości zabezpieczonego zobowiązania podatkowego lub zaległości podatkowej.

Wypis uzyskuje się na wniosek. Nie ma urzędowego wzoru takiego pisma. Niektóre urzędy skarbowe we własnym zakresie przygotowały odpowiedni formularz i udostępniają go w swoich siedzibach oraz na stronach internetowych. We wniosku trzeba podać dane wnioskodawcy, podatnika oraz rzeczy lub prawa majątkowego. Opis rzeczy lub prawa powinien być szczegółowy. Należy podać cechy pozwalające na ich identyfikację, np. w przypadku samochodu: markę, numer rejestracyjny, numer silnika i podwozia.

Za wypis z rejestru prowadzonego przez urząd skarbowy trzeba zapłacić 20 zł, a za wypis z CRZS - 50 zł. Dowód uiszczenia opłaty należy dołączyć do wniosku.

Nowy właściciel rzeczy objętej zastawem skarbowym nie może więc podważać tego zabezpieczenia tylko dlatego, że nic o nim nie wiedział. O usunięcie wpisu z rejestru zastawów skarbowych można ubiegać się w zasadzie tylko wtedy, gdy dany składnik majątku został bezzasadnie obciążony - w dniu ustanowienia zabezpieczenia nie stanowił własności podatnika. Osoba powołująca się na swoje prawo własności musi złożyć wniosek o wykreślenie wpisu w ciągu 7 dni od dnia, w którym dowiedziała się o ustanowieniu zastawu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)